Những bài tập Phục hồi chức năng sau tai biến cho người bệnh

Phục hồi chức năng sau tai biến không phải là một quá trình ngắn hạn, mà là một hành trình dài cần sự kiên nhẫn, quyết tâm của người bệnh và sự đồng hành, hỗ trợ của người thân. Các bài tập Phục hồi chức năng sau tai biến sẽ giúp người bệnh phục hồi sức khỏe.

Bệnh nhân bị tai biến là gì?

Thuật ngữ “tai biến” thường được sử dụng để chỉ bệnh tai biến mạch máu não, hay còn gọi là đột quỵ. Đây là một tình trạng cấp cứu y khoa vô cùng nguy hiểm, xảy ra khi nguồn cung cấp máu đến một phần của não bị gián đoạn hoặc suy giảm nghiêm trọng.

Khi các tế bào não không được cung cấp đủ oxy và chất dinh dưỡng, chúng sẽ bắt đầu chết chỉ trong vài phút. Hậu quả là các chức năng do vùng não đó kiểm soát bị ảnh hưởng, gây ra các di chứng nặng nề, thậm chí tử vong.

Có hai dạng tai biến mạch máu não chính:

• Nhồi máu não (tắc mạch): Chiếm khoảng 80% các trường hợp. Xảy ra khi một cục máu đông hình thành và làm tắc nghẽn mạch máu, ngăn cản dòng máu lên não.
• Xuất huyết não (vỡ mạch): Xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ và chảy máu vào mô não xung quanh. Tình trạng này gây áp lực lên các tế bào não, gây tổn thương và phá hủy chúng.

Các bài tập Phục hồi chức năng sau tai biến

Một chương trình bài tập phục hồi chức năng cho người tai biến hiệu quả, được cá nhân hóa và thực hiện một cách khoa học, có thể làm thay đổi hoàn toàn chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Bài tập Phục hồi chức năng vận động

Phục hồi vận động là trọng tâm của quá trình hồi phục sau tai biến, đặc biệt khi người bệnh bị liệt hoặc yếu nửa người. Mục tiêu là khôi phục sức mạnh cơ bắp, cải thiện sự thăng bằng và tái hiện các hoạt động hàng ngày. Bài tập này thường được chia thành các giai đoạn khác nhau:

• Giai đoạn sớm (12-48 giờ đầu sau tai biến và giai đoạn nằm liệt giường)

Trong giai đoạn này, chủ yếu các bài tập vận động do kỹ thuật viên thực hiện, kỹ thuật viên sẽ nhẹ nhàng di chuyển các khớp như cổ tay, khuỷu tay, vai, cổ chân, đầu gối và hông của bệnh nhân. Mục đích là để duy trì tầm vận động của khớp, ngăn ngừa tình trạng co cứng khớp (gây đau và giới hạn vận động), teo cơ và phòng ngừa loét tì đè.

Giúp bệnh nhân trở mình, từ tư thế nằm ngửa sang nằm nghiêng và ngược lại. Điều này giúp kích thích các nhóm cơ thân mình, cải thiện lưu thông máu và tránh loét.

• Giai đoạn trung gian (khi người bệnh có thể ngồi và đứng)

Khi bệnh nhân đã có thể kiểm soát được một phần cử động, các bài tập chuyển sang hướng chủ động có trợ giúp và chủ động hoàn toàn. Các bài tập PHCN bao gồm:

• Tập ngồi thăng bằng;
• Tập di chuyển tại chỗ;
• Tập thăng bằng đứng.

Dựa vào khung tập đi hoặc tường, bệnh nhân tập đứng lên và giữ thăng bằng. Đây là bước đầu tiên để chuẩn bị cho việc đi lại. Bên cạnh đó gồm các bài tập nâng tay, chân, tập co duỗi chi bị liệt. Ban đầu, có thể cần người trợ giúp, sau đó bệnh nhân sẽ tự thực hiện.

• Giai đoạn nâng cao (khi người bệnh có thể đi lại được)

Các bài tập ở giai đoạn tập trung vào việc khôi phục chức năng đi lại và cải thiện sự phối hợp vận động. Các bài tập bao gồm những động tác cơ bản, đến nâng cao nhằm hồi phục lại chức năng cho người bệnh một cách tốt nhất.

• Tập đi bộ;
• Tập lên xuống cầu thang;
• Tập với dụng cụ hỗ trợ;
• Tập các bài tập chức năng.

Ví dụ: Các bài tập bắt đầu trên địa hình bằng phẳng, có thể dùng nạng hoặc gậy chống. Sau đó, tăng dần tốc độ lẫn quãng đường. Đến các bài tập hoạt động hàng ngày như mặc quần áo, đánh răng, cầm đũa, mở khóa cửa. Những bài tập Phục hồi chức năng này giúp bệnh nhân tái học các kỹ năng sống và tăng sự độc lập.

Bài tập Phục hồi chức năng ngôn ngữ và nhận thức

Tai biến không chỉ gây ra tổn thương thể chất mà còn ảnh hưởng đến trung tâm ngôn ngữ và nhận thức trong não bộ. Do đó, việc phục hồi các chức năng này là vô cùng cần thiết.

• Các bài tập về ngôn ngữ

Các bài tập này có thể bắt đầu bằng việc đọc lại các từ có hai âm tiết, sau đó tăng dần độ khó. Người bệnh sẽ luyện phát âm với các kỹ thuật viên ngôn ngữ trị liệu sẽ hướng dẫn bệnh nhân lặp lại các âm, từ và câu đơn giản. Có thể bắt đầu bằng việc viết lại tên, địa chỉ. Sau đó, tập đọc các đoạn văn ngắn từ sách, báo để cải thiện khả năng đọc hiểu.

• Các bài tập về nhận thức

Sử dụng các bài tập như ghi nhớ một danh sách đồ vật, sau đó nhắc lại. Trò chơi “tìm cặp” hoặc các câu chuyện ngắn cũng rất hữu ích. Giúp bệnh nhân học lại cách sắp xếp các hoạt động trong ngày, nhận biết các vật thể trong không gian. Ví dụ có thể chơi các trò chơi như: Sodoku, giải ô chữ, giải các câu đố logic…

Những lưu ý khi thực hiện bài tập Phục hồi chức năng sau tai biến

Quá trình phục hồi chức năng không chỉ phụ thuộc vào các bài tập mà còn cần sự nỗ lực và phối hợp của nhiều bên.

• Kiên nhẫn và quyết tâm: Phục hồi là một hành trình dài. Bệnh nhân cần kiên trì, không nản lòng trước những khó khăn. Mỗi tiến bộ nhỏ đều là một thành công lớn.
• Tham vấn chuyên gia: Luôn làm việc với đội ngũ y tế chuyên nghiệp, bao gồm bác sĩ, kỹ thuật viên vật lý trị liệu, ngôn ngữ trị liệu để có phác đồ luyện tập  cá nhân hóa, phù hợp với từng giai đoạn phục hồi.
• Vai trò của người thân: Sự hỗ trợ về tinh thần của gia đình là vô giá. Người thân cần tạo ra một môi trường sống an toàn, động viên, lắng nghe và thấu hiểu những khó khăn của người bệnh.
• Kết hợp dinh dưỡng và nghỉ ngơi: Một chế độ ăn uống cân bằng, đầy đủ dưỡng chất cùng với giấc ngủ khoa học sẽ cung cấp năng lượng cần thiết cho quá trình tập luyện và giúp cơ thể phục hồi tốt hơn.

Phục hồi chức năng sau tai biến là một hành trình toàn diện, đòi hỏi sự kết hợp giữa các bài tập khoa học và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ cộng đồng. Mỗi một bài tập, dù đơn giản nhất, đều mang lại hy vọng về một cuộc sống độc lập, trọn vẹn hơn. 

Để có thể trở thành một Kỹ thuật viên Phục hồi chức năng, thí sinh có thể học Cao đẳng Phục hồi chức năng hoặc Đại học. Đây chính là con đường học tập không hề dễ dàng, tuy nhiên có thể giúp được rất nhiều người bệnh. Từ những bài tập vận động đơn giản nhất như co duỗi khớp, đến các bài tập ngôn ngữ và nhận thức phức tạp hơn, mỗi bước đi đều mang lại hy vọng cho người bệnh. 

Theo các chuyên gia y tế từ Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur Hồ Chí Minh Sự thành công của quá trình này không chỉ phụ thuộc vào các phác đồ tập luyện khoa học mà còn cần đến lòng kiên trì, sự quyết tâm của người bệnh, cùng với sự đồng hành, động viên không ngừng nghỉ của người thân và đội ngũ y tế.

Bài viết xem thêm:

1. Phục hồi chức năng cho bệnh nhân liệt nửa người như thế nào?
2. Các bài tập Phục hồi chức năng chân cho người bệnh sau chấn thương
3. Các bài tập Phục hồi chức năng bàng quang tốt cho người bệnh