Mắt: Cấu trúc, chức năng và các bệnh lý phổ biến của thị giác

Thị giác giúp con người nhận thức thế giới. Bài viết này giới thiệu vai trò, cơ chế hoạt động của mắt và các bệnh lý phổ biến của thị giác và hỗ trợ bạn bảo vệ hiệu quả.

• Kỹ thuật tiêm truyền tĩnh mạch là gì? Quy trình thực hiện như thế nào?
• Nguyên nhân và phương pháp giảm đau dạ dày ban đêm an toàn
• Thiếu máu não nên uống gì? Các loại đồ uống tốt cho người thiếu máu não

1. Tổng quan về một số vấn đề liên quan đến thị giác

Hằng ngày, những hình ảnh mà con người quan sát và nhận diện được là kết quả của quá trình xử lý từ đôi mắt và hệ thống thần kinh thị giác. Cơ quan này bao gồm các bộ phận chính như sau:

Giác mạc: Lớp trong suốt bao phủ bề mặt phía trước của mắt, giúp tập trung ánh sáng.

Thủy tinh thể: Điều chỉnh tiêu điểm để nhìn rõ các vật thể ở khoảng cách khác nhau.

Mống mắt: Nằm sau giác mạc và bao quanh đồng tử, có nhiệm vụ điều tiết kích thước của đồng tử để kiểm soát lượng ánh sáng vào mắt. Trong điều kiện ánh sáng mạnh, mống mắt sẽ co lại để hạn chế ánh sáng, còn trong điều kiện thiếu sáng, mống mắt sẽ giãn ra để tối đa hóa lượng ánh sáng đi vào.

Võng mạc: Là nơi chuyển hóa ánh sáng thành các tín hiệu thần kinh.

Dây thần kinh thị giác: Chuyển tín hiệu từ mắt lên não bộ để xử lý và hình thành hình ảnh.

2. Chức năng và cơ chế hoạt động của mắt trong hệ thống thị giác

Bác sĩ, giảng viên tại trường Cao đẳng Y Dược TPHCM chia sẻ thông tin gồm:

2.1. Chức năng của mắt trong hệ thống thị giác

Mắt là bộ phận quan trọng và trung tâm trong hệ thống thị giác, đóng vai trò như một “máy quay” tự nhiên giúp con người nhận diện và tương tác với thế giới xung quanh:

– Tiếp nhận ánh sáng

Mắt là nơi ánh sáng từ bên ngoài đi vào. Ánh sáng này được giác mạc và thủy tinh thể hội tụ để tạo ra hình ảnh trên võng mạc. Với khả năng điều chỉnh tiêu cự, mắt có thể nhìn rõ các vật ở cả khoảng cách gần và xa.

– Thu thập thông tin

Võng mạc chứa hàng triệu tế bào cảm quang, có nhiệm vụ tiếp nhận ánh sáng, màu sắc và độ sáng. Những tín hiệu này được chuyển đổi thành tín hiệu thần kinh và truyền qua dây thần kinh thị giác lên não để xử lý.

– Giúp định hướng không gian

Mắt có khả năng nhận diện hình dạng, màu sắc và khoảng cách. Nhờ đó, con người có thể xác định độ sâu và khoảng cách, giúp di chuyển đúng hướng và an toàn.

– Phát hiện nguy hiểm và phản xạ bảo vệ

Mắt có khả năng nhận biết các yếu tố nguy hiểm trong môi trường như vật thể di chuyển nhanh hay ánh sáng mạnh. Từ đó, mắt có các phản xạ tự nhiên như nhắm mắt, chớp mắt hoặc co đồng tử để bảo vệ mắt khỏi tổn thương.

– Hỗ trợ giao tiếp và thể hiện cảm xúc

Ngoài chức năng nhìn, mắt còn là công cụ quan trọng trong giao tiếp phi ngôn ngữ. Ánh mắt có thể bày tỏ những cảm xúc như vui vẻ, buồn bã, ngạc nhiên, sợ hãi, lo âu,… từ đó tăng cường sự kết nối giữa mọi người.

2.2. Cơ chế hoạt động

Thị giác là một quá trình phức tạp, trong đó ánh sáng được tiếp nhận và chuyển đổi thành tín hiệu thần kinh, rồi được não bộ xử lý thành hình ảnh, qua các bước sau:

– Tiếp nhận ánh sáng

Ánh sáng từ môi trường bên ngoài đi vào mắt qua giác mạc, tiếp tục đi qua đồng tử và được hội tụ tại thấu kính để chiếu hình ảnh lên võng mạc.

– Chuyển hóa ánh sáng thành tín hiệu thần kinh

Võng mạc chứa hai loại tế bào cảm quang: tế bào que giúp nhìn trong bóng tối và tế bào nón giúp nhìn rõ trong điều kiện ánh sáng ban ngày. Những tế bào này chuyển đổi ánh sáng thành tín hiệu điện và truyền qua dây thần kinh thị giác.

– Xử lý hình ảnh tại não

Tín hiệu thần kinh từ dây thần kinh thị giác được dẫn đến vỏ não thị giác ở thùy chẩm. Tại đây, não bộ phân tích và tái tạo hình ảnh hoàn chỉnh, giúp con người nhận diện môi trường một cách rõ ràng.

3. Các vấn đề thị giác phổ biến

Giảng viên Cao đẳng Điều dưỡng TPHCM chia sẻ thêm gồm:

3.1. Cận thị

Cận thị là tình trạng mắt chỉ nhìn rõ vật ở gần mà không thấy rõ vật ở xa. Nguyên nhân chính là do hình ảnh hội tụ trước võng mạc thay vì trên võng mạc như mắt bình thường. Người bị cận thị thường cảm thấy nhức mắt khi nhìn lâu, và hình ảnh ở xa trở nên mờ nhòe.

3.2. Viễn thị

Viễn thị khiến người bệnh nhìn rõ vật ở xa nhưng lại không thấy rõ vật ở gần. Bệnh lý này xảy ra khi hình ảnh hội tụ phía sau võng mạc. Người bị viễn thị thường cảm thấy mỏi mắt, đau đầu khi đọc sách hoặc làm việc gần.

3.3. Loạn thị

Bệnh loạn thị khiến hình ảnh nhìn thấy bị méo mó, không rõ nét. Nguyên nhân chủ yếu là do giác mạc hoặc thủy tinh thể có hình dạng bất thường. Người bị loạn thị sẽ thấy mờ cả ở gần và xa, dễ bị chóng mặt.

3.4. Đục thủy tinh thể

Đục thủy tinh thể là tình trạng suy giảm khả năng nhìn do thủy tinh thể bị mờ, thường gặp ở người cao tuổi. Các triệu chứng đặc trưng là nhìn mờ và cảm thấy chói lóa khi nhìn vào ánh sáng, đặc biệt là đèn.

3.5. Thoái hóa điểm vàng

Thoái hóa điểm vàng làm mất thị lực trung tâm, khiến người bệnh gặp khó khăn trong việc nhận diện khuôn mặt và đọc chữ. Những người bị thoái hóa điểm vàng thường thấy hình ảnh biến dạng và mờ ở khu vực trung tâm của tầm nhìn.

4. Cách bảo vệ thị giác

Thị giác đóng vai trò quan trọng trong các hoạt động hàng ngày của con người nhưng cũng dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố gây hại. Dưới đây là một số biện pháp giúp bảo vệ thị giác:

Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, ưu tiên thực phẩm giàu vitamin A giúp cải thiện thị lực và omega-3 giúp duy trì độ ẩm cho mắt.

Cho mắt thời gian nghỉ ngơi bằng cách:

Áp dụng quy tắc 20 – 20 – 20: Sau 20 phút làm việc, nhìn vào một vật cách xa 20 feet và duy trì nhìn trong 20 giây để giảm bớt căng thẳng cho mắt.

Đeo kính chống tia UV khi ra ngoài và sử dụng kính bảo vệ khi làm việc trong môi trường có thể gây hại cho mắt.

Thực hiện khám mắt định kỳ để phát hiện và điều trị kịp thời các vấn đề về thị giác.

Mắt là một phần quan trọng của cơ quan thị giác, giúp con người nhận diện và kết nối với thế giới xung quanh. Vì vậy, việc thực hiện các biện pháp bảo vệ và chăm sóc mắt sẽ giúp duy trì thị lực khỏe mạnh lâu dài.

Nguồn: Tin y tế – trường Cao đẳng Y Dược Pasteur