Viêm da tiếp xúc ánh sáng: Cảnh báo tổn thương da từ tia cực tím

Ánh nắng mặt trời chứa tia cực tím (UV) – không chỉ gây sạm da, ung thư da mà còn có thể kích hoạt viêm da tiếp xúc ánh sáng, một tình trạng ít được biết đến nhưng ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh lý này cùng cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả.

Ánh nắng mặt trời có thể gây viêm da tiếp xúc ánh sáng

Tìm hiểu về viêm da tiếp xúc ánh sáng

Theo Giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết, viêm da tiếp xúc ánh sáng (Photocontact dermatitis) là một dạng đặc biệt của viêm da tiếp xúc, xảy ra khi da có phản ứng bất thường sau khi tiếp xúc với một số chất hóa học nhất định, rồi tiếp tục tiếp xúc với ánh sáng – đặc biệt là tia cực tím (tia UV) từ ánh nắng mặt trời. Nói cách khác, tình trạng này phát sinh khi hai yếu tố cùng tác động: chất nhạy cảm với ánh sáng và ánh sáng chiếu vào vùng da tiếp xúc.

Viêm da tiếp xúc ánh sáng gồm hai thể chính:

Viêm da tiếp xúc ánh sáng kích ứng: Đây là thể phổ biến hơn, xảy ra nhanh chóng chỉ sau vài giờ tiếp xúc. Phản ứng không liên quan đến miễn dịch mà là do tính kích ứng trực tiếp. Tổn thương da thường giống như bị bỏng nắng: đỏ rát, rộp da, phồng nước… Mức độ nặng nhẹ tùy thuộc vào nồng độ của chất tiếp xúc và cường độ ánh sáng.
Viêm da tiếp xúc ánh sáng dị ứng: Đây là thể hiếm gặp hơn, liên quan đến phản ứng miễn dịch và chỉ xuất hiện ở những người đã mẫn cảm với chất gây dị ứng. Triệu chứng thường bùng phát sau vài ngày tiếp xúc, tổn thương có xu hướng lan rộng, kéo dài, ngứa nhiều và dễ nhầm lẫn với các bệnh như chàm hoặc lupus ban đỏ.

Nguyên nhân nào gây viêm da tiếp xúc ánh sáng?

Không chỉ tia UV, các hóa chất tiếp xúc với da khi gặp ánh nắng cũng có thể gây viêm da tiếp xúc ánh sáng. Một số tác nhân phổ biến gồm:

Thuốc: Tetracycline, doxycycline, NSAIDs, amiodarone, hydrochlorothiazide… làm tăng độ nhạy cảm với ánh sáng.
Mỹ phẩm và sản phẩm cá nhân: Nước hoa, kem chống nắng chứa PABA, tinh dầu cam bergamot dễ gây kích ứng dưới nắng.
Thực vật và hóa chất môi trường: Cần tây, chanh, quả vả, cỏ dại (chứa furanocoumarin), chất tẩy, cao su, nhựa,…

Để xác định chính xác nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định test áp da kết hợp tia UV (photopatch test), từ đó xây dựng hướng điều trị phù hợp.

Viêm da tiếp xúc ánh sáng có triệu chứng gì?

Viêm da tiếp xúc ánh sáng dễ bị nhầm với các bệnh da khác như bỏng nắng, chàm, lupus ban đỏ, viêm da dị ứng,… Vì vậy, nhận biết đúng triệu chứng là bước quan trọng để chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả.

Các dấu hiệu thường gặp gồm:

Xuất hiện ở vùng da tiếp xúc trực tiếp ánh nắng như mặt, cổ, tay, cẳng chân.
Da đỏ, ngứa rát, phồng rộp giống cháy nắng.
Khô da, bong tróc, nổi sẩn hoặc mẩn đỏ.
Trường hợp nặng có thể sưng nề, loét, tăng sắc tố sau viêm.
Triệu chứng thường kéo dài và dễ tái phát nếu tiếp xúc tiếp với chất gây kích ứng và ánh sáng.

Do dễ nhầm lẫn, bác sĩ cần khai thác kỹ tiền sử dùng thuốc, mỹ phẩm, môi trường sống và mức độ phơi nắng để xác định nguyên nhân và hướng điều trị phù hợp.

Phương pháp điều trị viêm da tiếp xúc ánh sáng

Giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM cũng cho biết thêm, điều trị viêm da tiếp xúc ánh sáng cần dựa vào nguyên nhân và mức độ tổn thương, kết hợp nhiều biện pháp như tránh nắng, dùng thuốc và phục hồi da:

Tránh tác nhân gây bệnh và ánh sáng

Ngừng dùng thuốc, mỹ phẩm, thực vật nghi chứa chất cảm quang như tetracycline, NSAIDs, nước hoa, chanh…
Tránh nắng từ 10h–16h, mặc áo dài tay, đội mũ rộng vành, đeo kính râm.
Dùng kem chống nắng phổ rộng (SPF ≥ 30) chứa zinc oxide hoặc titanium dioxide.

Sử dụng thuốc điều trị

Corticosteroid (bôi hoặc uống): Giảm viêm, ngứa, sưng nhưng cần dùng theo chỉ định bác sĩ.
Kháng histamin: Giảm ngứa và hỗ trợ giấc ngủ.
Kháng sinh: Dùng khi có dấu hiệu nhiễm trùng (sưng, mủ, sốt…).

Phục hồi và chăm sóc da

Dùng kem dưỡng phục hồi không hương liệu, tránh rượu thuốc và xà phòng sát khuẩn mạnh.

Tìm nguyên nhân gây bệnh

Trường hợp tái phát hoặc không rõ nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định photopatch test để xác định chất gây viêm.

Quang trị liệu

Áp dụng cho các trường hợp mạn tính, không đáp ứng thuốc, giúp cải thiện dung nạp ánh sáng.

Phương pháp phòng ngừa viêm da tiếp xúc ánh sáng

Viêm da tiếp xúc ánh sáng có nguy cơ tái phát nếu người bệnh không kiểm soát tốt các yếu tố như tia UV và chất cảm quang. Do đó, phòng ngừa đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ da và ngăn bệnh trở thành mạn tính. Một số biện pháp hiệu quả gồm:

Hạn chế tiếp xúc ánh nắng, nhất là từ 10h đến 16h, và che chắn cẩn thận khi ra ngoài.
Tránh dùng mỹ phẩm, thuốc nhạy cảm với ánh sáng nếu không cần thiết. Nếu phải sử dụng, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ và hạn chế tiếp xúc trực tiếp với nắng.
Tái khám định kỳ nếu từng bị viêm da ánh sáng hoặc có cơ địa dị ứng để kiểm soát nguy cơ tái phát.
Bổ sung chất chống oxy hóa như vitamin C, E, beta-caroten, lycopene và uống đủ nước mỗi ngày để bảo vệ da khỏi tổn thương do tia UV.
Dùng sản phẩm chăm sóc da dịu nhẹ, không chứa cồn hay hương liệu. Tăng cường dưỡng ẩm, đặc biệt sau khi tắm hoặc phơi nắng.

Viêm da tiếp xúc ánh sáng tuy không đe dọa tính mạng nhưng có thể ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt và thẩm mỹ. Nhận diện sớm, hiểu đúng nguyên nhân và điều trị đúng cách sẽ giúp kiểm soát bệnh hiệu quả.

Tổng hợp bởi: Tin Y tế – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur