VỊ THUỐC AN NAM TỬ GIÚP THANH NHIỆT - GIẢI ĐỘC

An nam tử còn được gọi bằng các cái tên như Lười ươi, hạt Ươi, Đại hải, Đại đồng quả và nhiều tên khác. Đây ở trong loạt hạt thường xuất hiện trong cuộc sống hàng ngày. Nó được thường xuyên sử dụng như một loại thức uống giải khát. Hãy cùng khám phá về loại hạt này từ góc độ khoa học qua bài viết dưới đây.

Thông tin về loài cây an nam tử

Cây An nam tử thuộc nhóm cây họ Trôm, có chiều cao từ 30 đến 40m hoặc thậm chí cao hơn. Thân của cây có đường kính khoảng 0,8 – 1m và có thể đạt đến chiều cao 10 – 20m trước khi nhánh ra. Các cành cây thường mọc theo góc, khi cây còn non thường có lớp lông màu hung nhưng sau đó trở nên mịn màng.

Lá của cây tập trung ở đỉnh các cành, có hình dáng phiến lá to với chiều dài khoảng 10 – 20cm và chiều rộng từ 6 – 12cm. Thông thường, mỗi lá có 3 thuỳ, đặc biệt là khi còn ở giai đoạn non. Mặt trên của lá có màu xanh lục, còn mặt dưới có màu nâu hoặc ánh bạc.

Hoa của cây khá nhỏ, không có cuống, thường mọc thành từng chùm gồm 3 – 5 bông hoa. Quả của cây là dạng nang, có thể có từ 1 – 5 quả trong mỗi nang, chiều cao của mỗi quả khoảng 10 – 15cm (có thể lên đến 24cm), mặt ngoài của quả thường có màu đỏ. Mặt trong của quả có màu xanh lục ánh bạc và vỏ quả khá mỏng. Hạt của cây có kích thước lớn, tương đương với kích thước ngón tay, có hình dạng bầu dục hoặc thuôn dài.

Thời gian xuất hiện của quả thường vào khoảng tháng 3 – 4, trước khi lá cây phát triển hoàn chỉnh. Quá trình chín của quả diễn ra vào cuối tháng 4 và đầu tháng 5, trước khi hạt bên trong quả chín. Khi quả chín và bung ra, các hạt còn lại sẽ có 2 cánh, gây nhầm lẫn với quả thực sựThân cây An nam tử cao từ 30 – 40m

Nơi phân bố và bộ phận dùng

Cây phổ biến tại miền Nam Việt Nam như ở các vùng như Biên Hòa, Bà Rịa – Vũng Tàu. Cây Lười ươi cũng có sự hiện diện ở các tỉnh như Bình Định, Phú Yên, Kon Tum, Bình Thuận… Thường vào khoảng tháng 4 – 5, người dân tiến hành thu hoạch hạt và sau đó phơi hay sấy khô chúng.

Phần hạt cây An nam được sử dụng

Phần của cây được tận dụng là hạt. Khi ngâm hạt trong nước, lớp vỏ bên trong của hạt sẽ thấm nước, làm cho kích thước của hạt tăng lên gấp 8 – 10 lần so với khi hạt khô. Quá trình này tạo ra một chất nhầy màu nâu nhạt, trong suốt, có vị hơi chát và mang lại cảm giác mát mẻ khi uống. Thường người ta thêm đường vào để làm cho thức uống này thêm ngon miệng hơn.

Thành phần hóa học

Hạt Lười ươi được chia thành hai phần chính, trong đó phần nhân chiếm khoảng 35% của tổng khối lượng và phần vỏ chiếm phần còn lại, tỷ lệ là 65%. Trong phần nhân, chúng chứa một tỷ lệ chất béo khoảng 2,98%, cùng với tinh bột và các hợp chất như sterculin và bassorin. Trong khi đó, phần vỏ chứa khoảng 1% chất béo, khoảng 59% bassorin, cùng với chất nhầy và tanin.

Đối với thành phần đường, An nam tử chủ yếu bao gồm galactose, pentose và arabinose.

Công dụng

An nam tử có nhiều công dụng trong lĩnh vực y học và sức khỏe. Dưới đây là một số công dụng chính của An nam tử:

Làm mát cơ thể: An nam tử có tính mát, giúp làm giảm nhiệt độ cơ thể và làm dịu cảm giác nóng rát, đặc biệt là trong trường hợp sốt nhiệt đới hoặc sốt kéo dài.
Hỗ trợ hệ hô hấp: An nam tử có tác dụng làm mát và thanh phế nhiệt, giúp giảm ho, đau họng và các triệu chứng khác của viêm đường hô hấp.
Làm thông tiện tiêu hóa: Thảo dược này có khả năng làm mát đường tiêu hóa, giúp cải thiện quá trình tiêu hóa và tăng cường việc đại tiện, ngăn ngừa táo bón.
Hỗ trợ điều trị nhiệt độ cao trong cơ thể: An nam tử có thể được sử dụng để giảm các triệu chứng của sốt âm ỉ và nhiệt độ cao trong cơ thể.
Giảm ho và khản tiếng: Thảo dược này có thể giúp làm dịu cổ họng, giảm tiếng ho và tác động tích cực đối với các vấn đề về hệ hô hấp.
Hỗ trợ làm dịu mụn lở: An nam tử cũng được sử dụng trong một số trường hợp để giảm viêm nhiễm và làm dịu các vết mụn lở trên da.
Thuận lợi cho sức khỏe tổng thể: Với tính mát và các thành phần dưỡng chất, hạt Lười ươi có thể cung cấp sự bổ sung cho cơ thể và hỗ trợ sức khỏe tổng thể.

Cách dùng

Dùng khoảng 4 – 5 hạt An nam tử được ngâm trong 1 lít nước, tạo thành một loại nước có dạng như thạch. Sau đó, tuỳ theo khẩu vị có thể thêm đường vào. Trường hợp có triệu chứng ho khô không có đờm, cổ họng bị sưng đau hoặc viêm đường tiết niệu, nước này có thể được sử dụng.

Ngoài ra, để giải khát hàng ngày, có thể ngâm 2 – 3 hạt An nam tử trong cốc nước nóng, sau đó chờ cho hạt hoàn toàn nở ra.

Tác dụng chống táo bón của An nam tử đến từ các thành phần chất nhầy và chất xơ. Bên cạnh đó, việc uống hạt Ươi sau khi chúng đã nở giúp tăng lượng nước trong phân, làm cho quá trình đại tiện dễ dàng hơn. Tuy nhiên, cần lưu ý không dùng quá nhiều, vì có thể gây cảm giác đầy bụng và khó tiêu hóa. Việc ngâm hạt cho đến khi chúng nở hoàn toàn rất quan trọng trước khi uống, bởi vì nếu hạt bị ăn vào trong dạ dày hoặc ruột trước khi chúng nở, có thể làm trở ngại cho quá trình tiêu hóa.

Một phương pháp trị chảy máu cam bằng An nam tử là lấy khoảng 5 hạt, sao vàng, sau đó nấu lấy nước và sử dụng thay cho nước uống trong ngày. Phương pháp này thường mang lại hiệu quả tốt. Cần lưu ý rằng, những người bị viêm đại tràng mạn tính gây ra triệu chứng lạnh bụng, tiêu chảy, phụ nữ mang thai và người cho con bú không nên sử dụng An nam tử.

Nguồn: Trường Cao đẳng Y dược Pasteur