Thứ Hai – Chủ Nhật: 7:00 – 18:00
Vàng da ở trẻ sơ sinh thường nhẹ, nhưng có trường hợp nặng do nguyên nhân bệnh lý, cần điều trị ngay. Nhận biết vàng da sơ sinh để xử trí kịp thời quan trọng để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của trẻ. Bài viết này hướng dẫn nhận biết các mức độ đó.
1. Vàng da sơ sinh là như thế nào?
Bác sĩ giảng viên tại Cao đẳng Y Dược TPHCM – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ:
Vàng da sơ sinh là tình trạng tăng bilirubin trong máu, dẫn đến sự biến đổi màu da từ bình thường sang màu vàng ở mắt và da. Đây thường là hiện tượng phổ biến trong 2 tuần đầu đời của trẻ sơ sinh và thường đòi hỏi tái nhập viện sau khi sinh.
Vàng da sơ sinh có thể được phân loại thành 2 nhóm:
– Vàng da sinh lý:
Được coi là vàng da sinh lý khi đáp ứng đủ 5 điều kiện sau:
- Xuất hiện trong vòng 24 giờ đầu sau khi sinh.
- Trẻ chỉ có biểu hiện vàng da mà không có triệu chứng nào khác như li bì, bỏ bú, co gân,…
- Da chỉ chuyển sang màu vàng ở mặt, cổ, ngực và bụng phía trên rốn.
- Kết quả xét nghiệm máu cho thấy nồng độ Bilirubin không vượt quá ngưỡng 12mg% (đối với trẻ dùng sữa công thức) hoặc không vượt quá ngưỡng 15 mg% (đối với trẻ bú sữa mẹ).
- Da tự khỏi sau 1 tuần (đối với trẻ sinh đủ tháng) hoặc sau 2 tuần (đối với trẻ sinh non).
– Vàng da bệnh lý:
Trường hợp này là khi vàng da là hậu quả của bệnh lý tiềm ẩn. Trẻ được coi là có vàng da bệnh lý khi:
- Có biểu hiện vàng da trong 24 giờ sau khi sinh.
- Vàng da đậm, lan rộng trên toàn bộ cơ thể và không tự khỏi sau 1 tuần (đối với trẻ sinh đủ tháng) hoặc sau 2 tuần (đối với trẻ sinh non).
- Trẻ có các dấu hiệu bất thường như co giật, từ chối bú, lừ đừ,…
2. Trẻ sơ sinh bị vàng da do nguyên nhân gì?
Vàng da trong 24 giờ đầu: có thể do bất đồng nhóm máu, thiếu men G6PD, hoặc bệnh lý liên quan đến màng hồng cầu.
Vàng da trong tuần đầu có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm vàng da sinh lý, nhiễm trùng, rối loạn chuyển hóa bilirubin, bệnh lý chuyển hóa, hoặc vấn đề liên quan đến tái hấp thu.
Vàng da sau tuần đầu: có thể xuất phát từ việc cho con bú sữa mẹ, nhiễm trùng, sự bất thường trong chức năng ruột, vấn đề trong chuyển hóa, bệnh xơ nang, hoặc suy giáp.
Thông thường, việc theo dõi vàng da sơ sinh của trẻ được thực hiện trong vòng 72 giờ đầu khi trẻ còn ở bệnh viện. Nếu xuất hiện tình trạng này sau khi trẻ đã về nhà, cha mẹ cần chú ý và theo dõi màu da của bé mỗi ngày để phát hiện và điều trị kịp thời khi cần thiết.
Vàng da sơ sinh do yếu tố sinh lý thường không đe dọa và có thể tự khỏi. Tuy nhiên, nếu trẻ bị vàng da do bệnh lý, việc điều trị sớm là cần thiết để tránh các biến chứng nguy hiểm đối với sức khỏe và tính mạng của trẻ, đặc biệt là liên quan đến não bộ.
3. Các cấp độ vàng da sơ sinh và thời điểm cần trẻ thăm khám
3.1. Phân loại cấp độ vàng da sơ sinh
Mức độ vàng da sơ sinh được phân loại dựa trên hàm lượng Bilirubin trong máu. Bilirubin được tạo ra khi các tế bào hồng cầu bị phá vỡ và sau đó được chuyển hóa và đào thải qua các cơ quan như ruột, gan, mật,… Nếu quá trình đào thải không hoàn toàn, Bilirubin sẽ tích tụ dưới da và niêm mạc, gây nên hiện tượng vàng da.
Vàng da sơ sinh được phân thành 5 cấp độ, cụ thể như sau:
Mức độ 1: chỉ xuất hiện vàng da ở vùng cổ và mặt, với hàm lượng Bilirubin trong máu từ 5 đến 7 mg%.
Mức độ 2: vàng da lan rộng tới vùng ngực và lưng, với hàm lượng Bilirubin từ 8 đến 10mg%.
Mức độ 3: vàng da xuất hiện từ vùng bụng dưới rốn đến đầu gối, với hàm lượng Bilirubin từ 11 đến 13 mg%.
Mức độ 4: vùng vàng da mở rộng đến tay và chân dưới mắt gối, với hàm lượng Bilirubin từ 13 đến 15mg%.
Mức độ 5: vàng da lan toả đến lòng bàn tay và bàn chân, với hàm lượng Bilirubin trong máu lớn hơn 15mg%.
Trẻ được coi là ở mức độ vàng da sơ sinh nhẹ khi chỉ có vàng da ở vùng từ đầu đến phần bụng phía trên rốn.
3.2. Dấu hiệu cần thăm khám khi trẻ bị vàng da
Trẻ mắc vàng da sơ sinh thường có những dấu hiệu sau đây, yêu cầu việc thăm khám ngay lập tức để điều trị kịp thời và ngăn chặn các biến chứng nguy hiểm:
- Vàng da xuất hiện trong vòng 48 giờ sau khi sinh.
- Vàng da lan rộng khắp toàn bộ cơ thể, bao gồm cả lòng bàn tay và lòng bàn chân.
- Thời gian mắc vàng da kéo dài hơn 2 tuần (đối với trẻ sinh non) hoặc hơn 1 tuần (đối với trẻ sinh đủ tháng).
- Các triệu chứng bổ sung như sốt, việc bú ít, phân màu bạc, co giật,…
Vàng da ở trẻ sơ sinh thường dễ nhận biết khi cha mẹ quan sát màu sắc của da dưới ánh sáng. Để xác định chính xác hơn, cha mẹ có thể áp đặt nhẹ ngón tay lên da của trẻ và giữ trong vài giây, sau đó nhả ra. Nếu vùng da này hiển thị màu vàng rõ rệt, thì đó chính là dấu hiệu của vàng da sơ sinh.
4. Phòng ngừa và điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh
Dưới đây cô Thanh Nga giảng viên Cao đẳng Điều dưỡng TPHCM – Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur chia sẻ:
4.1. Phòng ngừa
Để ngăn ngừa tình trạng vàng da sơ sinh, các biện pháp dưới đây có thể được thực hiện:
Thực hiện khám thai đầy đủ và chăm sóc sức khỏe tốt trong suốt thời kỳ thai nghén. Điều này giúp giảm nguy cơ sinh non, tránh trẻ chào đời dưới trọng hoặc quá trọng, cũng như phòng tránh nguy cơ lây nhiễm từ mẹ sang con.
Sớm cho trẻ bú sữa mẹ và đảm bảo cung cấp đủ nhiệt độ để trẻ không bị tiêu chảy sớm, không trải qua giảm đường huyết hoặc sụt nhiệt sau khi sinh.
Bảo đảm rằng phòng nơi trẻ ở có đủ ánh sáng.
4.2. Phương pháp điều trị
Thường thường, trẻ mắc vàng da sơ sinh sẽ được điều trị bằng cách:
– Chiếu đèn
Chiếu đèn là phương pháp điều trị vàng da sơ sinh đơn giản và an toàn. Ánh sáng sử dụng trong quá trình này giúp chuyển hóa bilirubin tự do trong máu thành các chất không độc hại, sau đó được loại bỏ qua nước tiểu và phân.
Để thực hiện chiếu đèn trị vàng da, trẻ cần phải được che kín toàn bộ mắt và bộ phận sinh dục, cởi bỏ quần áo và xoay trở sao cho diện tích da bị vàng được tiếp xúc nhiều nhất với ánh sáng.
– Thay máu
Phương pháp này được áp dụng cho trẻ mắc vàng da sơ sinh ở mức độ nặng, sau khi đã thử điều trị bằng đèn phototherapy nhưng không hiệu quả hoặc khi trẻ có các triệu chứng thần kinh.
Quyết định điều trị vàng da sơ sinh sẽ được bác sĩ đưa ra dựa trên nguyên nhân và cấp độ của vấn đề ở trẻ. Trong những trường hợp trẻ bị giãn hoặc teo đường mật bẩm sinh, bác sĩ có thể xem xét phẫu thuật.
Mặc dù một số phụ huynh có quan điểm rằng việc đưa trẻ ra phơi nắng vào buổi sáng sớm có thể giúp điều trị vàng da bệnh lý, tuy nhiên, thực tế cho thấy điều này không mang lại hiệu quả. Ánh nắng buổi sáng tương đối yếu và thời lượng trẻ tiếp xúc với ánh sáng mặt trời không đủ để loại bỏ vàng da. Những trường hợp mắc vàng da bệnh lý cần được thăm khám để tìm ra nguyên nhân và áp dụng biện pháp can thiệp thích hợp.
Nguồn: Tin Y tế – trường Cao đẳng Y Dược Pasteur
