Ông tổ ngành Dược thế giới – Người đặt nền móng cho Dược học hiện đại

“Ông tổ ngành Dược thế giới là ai?” là câu hỏi dẫn chúng ta trở về những trang sử cổ đại, nơi những nền tảng đầu tiên của Y học và Dược học được hình thành. Để tìm hiểu câu trả lời chi tiết, hãy cùng tham khảo bài viết dưới đây.

Ông tổ ngành Dược thế giới là ai?

Theo chia sẽ từ Giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur, hành trình tìm kiếm người đặt nền móng cho ngành Dược thế giới gắn liền với bối cảnh y tế cổ đại, khi tri thức y học chủ yếu được truyền miệng và các phương pháp chữa bệnh còn pha trộn yếu tố thần thoại. Trong thời kỳ đó, những nhà tư tưởng và khoa học như Galen xuất hiện, mang đến cách tiếp cận khoa học, hệ thống hơn, nâng tầm vai trò của thuốc men và kỹ thuật bào chế.

Khi nhắc đến câu hỏi “ông tổ ngành Dược thế giới là ai”, tên ông tổ ngành Dược thế giới Galen (tiếng Hy Lạp: Γαληνός, tiếng Latinh: Claudius Galenus) luôn được nêu ra. Sinh khoảng năm 129 sau Công nguyên tại Pergamon (nay là Bergama, Thổ Nhĩ Kỳ), Galen lớn lên trong một thành phố giàu có và là trung tâm văn minh Hy Lạp. Cha ông, Nicon, một kiến trúc sư uyên bác, đã định hướng Galen theo học triết học và khoa học, bao gồm toán học và logic. Nền tảng triết học vững chắc này giúp Galen phát triển tư duy logic và phương pháp luận khoa học, điều quan trọng cho những khám phá sau này trong y học và dược học.

Mặc dù Hippocrates được biết đến là “ông tổ ngành Y học”, những đóng góp của Galen trong dược học mang tính cách mạng. Ông vừa là thầy thuốc lâm sàng tài năng, vừa là nhà nghiên cứu và lý thuyết gia vĩ đại. Galen tổng hợp kiến thức y học thời đại mình, đồng thời bổ sung các phát hiện mới qua thí nghiệm trên động vật và quan sát lâm sàng tỉ mỉ.

Phương pháp của Galen toàn diện, từ xác định thảo mộc, khoáng chất đến sản phẩm động vật có đặc tính chữa bệnh. Ông mô tả cách thu thập, bảo quản và bào chế dược liệu, tạo ra các công thức thuốc phức tạp nhiều thành phần. Đây chính là nền tảng của “Galenic Pharmacy” – hệ thống bào chế thuốc có ảnh hưởng đến cả y học hiện đại ngày nay.

Cuộc đời và sự nghiệp của ông tổ ngành Dược thế giới

Tuổi thơ và Học vấn tại Pergamon

Galen bắt đầu học y ở Pergamon dưới sự hướng dẫn của các bác sĩ danh tiếng. Ông tiếp tục nghiên cứu tại Smyrna, Corinth và đặc biệt là Alexandria – trung tâm y học hàng đầu của thế giới cổ đại. Tại Alexandria, Galen tiếp cận các bản văn y học quý giá và được đào tạo sâu về giải phẫu, một môn học bị cấm trên cơ thể người ở nhiều nơi khác. Những năm tháng này giúp ông tích lũy kiến thức rộng và phương pháp thực nghiệm quý báu.

Trở về Pergamon và những năm tháng đầu sự nghiệp

Sau khi học xong, Galen trở về Pergamon làm thầy thuốc cho các đấu sĩ. Công việc này mang lại cơ hội nghiên cứu giải phẫu và chấn thương thực tế, vì ông phải điều trị các vết thương sâu và phức tạp. Kinh nghiệm này giúp Galen xây dựng kiến thức vững chắc về cơ thể con người, dù phần lớn nghiên cứu giải phẫu của ông dựa trên động vật như khỉ và lợn do hạn chế về đạo đức và pháp luật thời đó.

Giai đoạn vàng son tại Rome

Khoảng năm 162 sau Công nguyên, Galen chuyển đến Rome, nhanh chóng nổi tiếng nhờ tài năng y học xuất sắc. Ông chữa khỏi nhiều bệnh mà các bác sĩ khác bó tay, nhận được sự kính trọng từ giới quý tộc và cả hoàng đế Marcus Aurelius. Tại Rome, Galen vừa hành nghề vừa viết hàng trăm tác phẩm về y học, triết học và khoa học, bao gồm giải phẫu, sinh lý học, bệnh lý học, chẩn đoán và đặc biệt là dược lý học.

Trong giai đoạn này, Galen hệ thống hóa nguyên tắc sử dụng thuốc, dựa trên lý thuyết bốn dịch thể (máu, đờm, mật vàng, mật đen), cho rằng bệnh tật xuất phát từ sự mất cân bằng giữa các dịch thể. Mặc dù sau này khoa học hiện đại chứng minh chưa hoàn toàn chính xác, quan điểm này đã trở thành nền tảng y học phương Tây suốt hơn 1.000 năm.

Những đóng góp vĩ đại của ông tổ ngành Dược thế giới trong lĩnh vực Dược học

Hệ Thống “Dược Học Galen” (Galenic Pharmacy)

Một trong những lý do Galen được coi là ông tổ ngành Dược thế giới là nhờ ông đã xây dựng một hệ thống bào chế và sử dụng thuốc toàn diện, gọi là “Dược học Galen”. Hệ thống này tập trung vào các nguyên tắc chính sau:

• Sử dụng dược liệu tự nhiên: Galen nhấn mạnh việc dùng các thành phần từ thực vật (thảo mộc), động vật và khoáng chất. Ông ghi chép chi tiết về hàng trăm loại dược liệu cùng đặc tính chữa bệnh của chúng;
• Bào chế thuốc phức tạp (Polypharmacy): Không giống các phương thuốc đơn giản, Galen tạo ra công thức thuốc với nhiều thành phần nhằm bổ trợ lẫn nhau, tăng tác dụng chữa bệnh và giảm tác dụng phụ. Ví dụ nổi tiếng là “Theriac” – loại thuốc giải độc đa năng với hàng chục thành phần;
• Tối ưu hóa quy trình bào chế: Galen phát triển phương pháp chiết xuất, nghiền, trộn và bảo quản dược liệu một cách khoa học, tạo ra các dạng thuốc như cao, cồn thuốc, thuốc mỡ và viên nén;
• Lý thuyết Dược lực học: Ông phân loại thuốc dựa trên tác dụng với cơ thể theo lý thuyết bốn dịch thể: làm mát, làm ấm, làm khô, làm ẩm, sử dụng để điều chỉnh mất cân bằng dịch thể gây bệnh.

Tác phẩm “De Compositione Medicamentorum” (Về Sự Bào Chế Thuốc)

Trong số hàng trăm tác phẩm của Galen, “De Compositione Medicamentorum” là bộ sách quan trọng, chứa hàng ngàn công thức thuốc, hướng dẫn bào chế, liều lượng và chỉ định sử dụng. Đây là tài liệu tham khảo chủ chốt cho các thầy thuốc và dược sĩ trong nhiều thế kỷ.

Ảnh hưởng lâu dài

Di sản của Galen kéo dài hơn 1.300 năm, từ La Mã đến thời Phục hưng. Các tác phẩm của ông được dịch sang Syriac, Ả Rập, Do Thái và Latin, trở thành giáo trình chuẩn mực tại châu Âu, Bắc Phi và Trung Đông. Các thầy thuốc Ả Rập như Ibn Sina (Avicenna) đã phát triển thêm lý thuyết của ông, bảo tồn tri thức y học cổ đại.

Mô hình “Dược học Galen” là phương pháp bào chế chủ đạo cho đến thế kỷ 16, khi Paracelsus mở ra kỷ nguyên dược hóa học. Tuy nhiên, nhiều khái niệm và phương pháp của Galen vẫn được giữ lại trong các hiệu thuốc truyền thống và bào chế cơ bản.

Ông tổ ngành Dược Việt Nam là ai?

Khi nhắc đến câu hỏi “Ai được coi là ông tổ ngành Dược Việt Nam?”, danh y Tuệ Tĩnh luôn được nhắc đến với sự tôn kính và ngưỡng mộ.

Theo các tài liệu lịch sử, Tuệ Tĩnh là một trong những danh y kiệt xuất của nền Y Dược Việt Nam, là ông tổ ngành Y Dược việt nam, sống vào thời nhà Trần. Với phương châm “Nam dược trị Nam nhân” – tức là dùng thuốc Nam để chữa bệnh cho người Nam – ông đã khẳng định tính hiệu quả và sự tự chủ của y học dân tộc, mở ra một kỷ nguyên mới cho ngành Y Dược Việt Nam.

Tuệ Tĩnh, tên thật là Nguyễn Bá Tĩnh, sinh khoảng năm 1330 tại làng Nghĩa Phú, tổng Văn Thai, phủ Thượng Hồng (nay thuộc thôn Nghĩa Phú, xã Cẩm Vũ, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương). Không chỉ là một thầy thuốc tài ba, ông còn là thiền sư nổi tiếng, đồng thời có những đóng góp quan trọng trong việc phát triển y học cổ truyền và sáng tạo nhiều bài thuốc quý, để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử ngành Dược Việt Nam.

Theo truyền thống, ngày giỗ tổ ngành Dược tại Việt Nam là ngày 15 tháng Giêng Âm lịch. Ngày này tưởng nhớ Thiền sư Tuệ Tĩnh, ông tổ ngành thuốc Nam và là ông tổ ngành Dược Việt Nam.

Bài viết trên do Ban Tuyển sinh Cao đẳng Dược tổng hợp đã làm rõ câu hỏi ai là ông tổ ngành Dược thế giới. Hy vọng thông tin này giúp bạn hiểu thêm về cuộc đời và những đóng góp quan trọng của ông đối với nền Dược học.