Thực trạng ngành Điều Dưỡng Việt Nam hiện nay: Những thành tựu và thách thức đặt ra

Thực trạng ngành Điều dưỡng Việt Nam hiện nay đang cho thấy sự thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng, áp lực nghề nghiệp tăng cao và chất lượng đào tạo chưa đồng đều. Dù đối mặt nhiều thách thức, ngành vẫn mở ra cơ hội phát triển lớn nhờ nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng.

1. Thực trạng nhân lực Điều dưỡng tại Việt Nam

Ngành Điều dưỡng là lực lượng cốt lõi của hệ thống y tế. Tuy nhiên, thực trạng ngành Điều dưỡng hiện nay vẫn cho thấy nhiều bất cập, từ việc thiếu hụt nhân lực, khối lượng công việc quá tải đến chất lượng đào tạo chưa đồng đều, đặc biệt tại các cơ sở đào tạo như Đại học hay Cao đẳng Y Dược Hà Nội và nhiều trường khác. Điều này khiến thực trạng nhân lực Điều dưỡng trở thành vấn đề được quan tâm hàng đầu, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Nhìn tổng thể thực trạng ngành Điều dưỡng Việt Nam hiện nay, có thể thấy ngành đang đứng trước nhiều thách thức song song với cơ hội phát triển lớn mạnh trong tương lai.

Thiếu hụt trầm trọng về số lượng

Một trong những thách thức nổi bật nhất của thực trạng Điều dưỡng Việt Nam chính là sự thiếu hụt nhân lực trên diện rộng. Với dân số hơn 100 triệu người, Việt Nam cần khoảng 260.000 Điều dưỡng để đáp ứng nhu cầu chăm sóc cơ bản. Tuy nhiên, thực tế chỉ có khoảng 140.000 người đang làm việc, tương đương mới đáp ứng hơn một nửa yêu cầu.

Tỷ lệ Điều dưỡng trên 10.000 dân chỉ đạt 14–15 người – mức thấp hơn nhiều so với Thái Lan, Malaysia và thấp hơn rất xa so với tiêu chuẩn của các nước OECD. WHO dự báo Việt Nam có thể thiếu 40.000–50.000 Điều dưỡng vào năm 2030 nếu không có giải pháp mạnh mẽ. Điều này chứng minh thực trạng ngành Điều dưỡng hiện nay đang rất đáng lo ngại.

Áp lực công việc dẫn đến kiệt sức

Do thiếu người, Điều dưỡng phải làm việc trong trạng thái quá tải. Trong khi một bác sĩ cần 3–4 Điều dưỡng hỗ trợ, Việt Nam chỉ có 1,8 Điều dưỡng/bác sĩ. Sự quá tải này khiến nhiều Điều dưỡng gặp tình trạng căng thẳng kéo dài, kiệt sức và có xu hướng nghỉ việc.

Sau đại dịch Covid-19, số lượng Điều dưỡng xin thôi việc tăng mạnh ở nhiều địa phương. Chỉ riêng TP.HCM, hơn 600 cán bộ y tế nghỉ việc năm 2024, trong đó có nhiều Điều dưỡng, cho thấy thực trạng nhân lực Điều dưỡng đang thực sự đáng báo động.

2. Chất lượng đào tạo và năng lực chuyên môn: Vấn đề còn tồn tại

Kỹ năng chuyên môn chưa đáp ứng yêu cầu

Mặc dù đào tạo Điều dưỡng đã có nhiều cải tiến, nhưng thực trạng ngành Điều dưỡng Việt Nam vẫn cho thấy mức độ chênh lệch lớn về chất lượng giữa các cơ sở đào tạo.

• 75% Điều dưỡng mới ra trường chưa đạt chuẩn WHO;
• Tỷ lệ Điều dưỡng trình độ đại học còn thấp;
• Nhiều nơi vẫn sử dụng Điều dưỡng sơ cấp và trung cấp;
• Kỹ năng thực hành, xử lý tình huống còn hạn chế.

Điều này khiến Điều dưỡng gặp khó khăn khi bắt đầu công việc, khó đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của hệ thống y tế hiện đại.

Thiếu kỹ năng mềm và ngoại ngữ

Kỹ năng giao tiếp, tư duy phản biện, làm việc nhóm và ngoại ngữ – những yếu tố rất quan trọng với nghề Điều dưỡng – vẫn là hạn chế ở nhiều sinh viên. Điều này khiến thực trạng Điều dưỡng Việt Nam gặp khó trong hội nhập quốc tế và trong quá trình hợp tác với các quốc gia khác.

3. Chế độ đãi ngộ và “chảy máu chất xám”

Lương và phụ cấp chưa tương xứng

Mặc dù thu nhập của ngành Điều dưỡng được xem là tạm ổn so với mặt bằng xã hội, nhưng so với tính chất công việc nặng nhọc, nguy hiểm và áp lực cao, mức lương hiện nay vẫn chưa đáp ứng mong đợi. Phụ cấp độc hại, phụ cấp ưu đãi nghề còn thấp, khiến nhiều Điều dưỡng không đủ động lực gắn bó lâu dài.

Đây là một phần nguyên nhân khiến thực trạng nhân lực Điều dưỡng ngày càng trở nên khó khăn hơn.

Điều dưỡng giỏi ra nước ngoài ngày càng nhiều

Nhật Bản, Đức, Úc và nhiều nước phát triển đang cần lượng lớn Điều dưỡng và sẵn sàng trả mức thu nhập cao gấp 3–4 lần Việt Nam. Môi trường làm việc tốt, đãi ngộ hấp dẫn khiến nhiều Điều dưỡng giỏi lựa chọn làm việc tại nước ngoài.

Điều này góp phần tạo nên tình trạng “chảy máu chất xám”, làm cho thực trạng ngành Điều dưỡng hiện nay ngày càng thiếu nhân lực chất lượng cao.

4. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng ngành Điều dưỡng Việt Nam

Một số nguyên nhân chính gồm:

• Yêu cầu chăm sóc sức khỏe tăng nhanh do dân số già hóa;
• Đào tạo thiếu đồng bộ, thiếu thực hành;
• Áp lực nghề cao, môi trường làm việc căng thẳng;
• Nhận thức xã hội chưa đúng về vai trò Điều dưỡng;
• Chính sách đãi ngộ chưa thực sự hấp dẫn.

Những nguyên nhân này góp phần hình thành nên thực trạng Điều dưỡng Việt Nam như hiện nay.

5. Cơ hội phát triển của ngành Điều dưỡng

Mặc dù thực trạng nhân lực Điều dưỡng còn nhiều khó khăn, nhưng ngành cũng có nhiều tiềm năng phát triển mạnh:

Nhu cầu chăm sóc sức khỏe tăng cao

Dân số Việt Nam đang già hóa nhanh chóng, dẫn đến yêu cầu lớn về:

• Điều dưỡng tại nhà;
• chăm sóc người cao tuổi;
• viện dưỡng lão;
• Điều dưỡng phục hồi chức năng.

Điều này tạo ra hàng chục nghìn cơ hội việc làm mới mỗi năm.

Cơ hội việc làm ở nước ngoài

Chương trình hợp tác Điều dưỡng Việt Nam – Nhật Bản, Đức, Ba Lan… mở ra con đường phát triển nghề nghiệp rộng lớn cho sinh viên theo học Đại học, Cao đẳng Điều dưỡng. Đây cũng là giải pháp giúp nâng cao chất lượng nhân lực trong nước khi Điều dưỡng trở về.

6. Giải pháp cải thiện thực trạng Điều dưỡng Việt Nam

Để cải thiện toàn diện thực trạng ngành Điều dưỡng Việt Nam, cần:

1. Chuẩn hóa chương trình đào tạo theo chuẩn quốc tế;
2. Tăng cường đào tạo thực hành tại bệnh viện;
3. Nâng cao chế độ lương, phụ cấp và phúc lợi;
4. Tăng chỉ tiêu tuyển sinh Điều dưỡng;
5. Nâng cao nhận thức xã hội về vai trò Điều dưỡng;
6. Đầu tư mạnh vào mô hình chăm sóc dài hạn và Điều dưỡng cộng đồng.

Kết luận:

Tổng quan lại, thực trạng ngành Điều dưỡng hiện nay đang cho thấy nhiều thách thức về nhân lực, chất lượng đào tạo và chế độ đãi ngộ. Tuy nhiên, với nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao và các chính sách cải thiện từ Nhà nước, đây là thời điểm quan trọng để phát triển đội ngũ Điều dưỡng chất lượng. Việc nâng cao đồng bộ cả số lượng lẫn chất lượng sẽ giúp cải thiện đáng kể thực trạng nhân lực Điều dưỡng và đóng góp vào sự phát triển bền vững của ngành y tế Việt Nam