Nguyên nhân gây bệnh theo Y học cổ truyền và cách phòng tránh hiệu quả

Y học cổ truyền là kho tàng tri thức y học lâu đời của dân tộc, dựa trên học thuyết Âm dương – Ngũ hành cùng sự vận hành của khí huyết, tạng phủ. Trong đó, việc xác định đúng nguyên nhân gây bệnh theo Y học cổ truyền giữ vai trò đặc biệt quan trọng, giúp đưa ra phương pháp điều trị và phòng ngừa phù hợp, bền vững.

Khái quát về nguyên nhân gây bệnh theo Y học cổ truyền

Theo Y học cổ truyền, bệnh tật không phải xuất hiện một cách đột ngột mà luôn có nguyên nhân. Việc phân tích căn nguyên gây bệnh không chỉ giúp điều trị đúng hướng mà còn giúp phòng bệnh từ sớm. Các nguyên nhân gây bệnh được chia thành ba nhóm chính:

• Ngoại nhân – Các yếu tố gây bệnh từ môi trường bên ngoài;
• Nội nhân – Các yếu tố xuất phát từ rối loạn cảm xúc, còn gọi là thất tình;
• Bất nội ngoại nhân – Các nguyên nhân không thuộc hai nhóm trên, như ăn uống, lao lực, chấn thương….

Hệ thống kiến thức này là nền tảng mà các bạn sinh viên đang học tại các trường Đại học hay Cao đẳng được trang bị khi nghiên cứu về cơ chế bệnh sinh theo quan điểm Đông y.

Ngoại nhân – Các yếu tố gây bệnh từ môi trường tự nhiên

Ngoại nhân còn được gọi là lục dâm, bao gồm: phong, hàn, thử, thấp, táo, hỏa. Khi khí hậu thay đổi bất thường, cơ thể không thích ứng kịp, chính khí suy yếu sẽ dễ bị các tà khí xâm nhập gây bệnh.

Phong tà (Gió)

• Đặc tính: Dễ thay đổi, gây bệnh đột ngột, lan nhanh;
• Biểu hiện: Sốt, sợ gió, đau đầu, ngạt mũi, triệu chứng di chuyển vị trí;
• Bệnh thường gặp: Cảm phong hàn, cảm phong nhiệt, dị ứng thời tiết.

Hàn tà (Lạnh)

• Đặc tính: Co rút, ngưng trệ;
• Biểu hiện: Sợ lạnh, tay chân lạnh, đau co quắp, nước tiểu trong;
• Bệnh thường gặp: Cảm lạnh, đau bụng lạnh, tiêu chảy.

Thử tà (Nóng mùa hè)

• Đặc tính: Nhiệt mạnh, làm hao tổn tân dịch;
• Biểu hiện: Sốt cao, khát nước, mệt mỏi, hoa mắt;
• Bệnh thường gặp: Say nắng, say nóng.

Thấp tà (Ẩm)

• Đặc tính: Nặng nề, dính nhớt, kéo dài;
• Biểu hiện: Nặng đầu, uể oải, phù thũng, ăn khó tiêu;
• Bệnh liên quan: Viêm khớp, rối loạn tiêu hóa, phù nề.

Táo tà (Khô)

• Đặc tính: Làm hao tân dịch;
• Biểu hiện: Khô họng, da khô, ho khan;
• Bệnh thường gặp: Viêm phế quản, táo bón.

Hỏa tà (Nhiệt)

• Đặc tính: Bốc lên, gây tổn thương tân dịch;
• Biểu hiện: Miệng khô, họng đau, mặt đỏ, cáu gắt;
• Bệnh liên quan: Sốt cao, viêm họng, mụn nhọt.

Việc hiểu rõ đặc tính của lục dâm giúp quá trình chẩn bệnh – luận trị trong YHCT chính xác hơn, đây cũng là nội dung được đào tạo kỹ lưỡng trong chương trình tại Cao đẳng Y Dược Pasteur cũng như tại các trường Đại học, Cao đẳng khác trên cả nước.

Nội nhân – Bệnh do thất tình gây ra

Trong Y học cổ truyền, thất tình (mừng, giận, lo, nghĩ, buồn, sợ, kinh hãi) được coi là nguyên nhân gây rối loạn chức năng tạng phủ nếu kéo dài hoặc quá mức.

Giận (Nộ)

• Ảnh hưởng đến gan, gây khí uất, đau tức ngực sườn.

Vui mừng (Hỉ)

• Quá mức gây ảnh hưởng đến tim, dẫn đến hồi hộp, khó ngủ.

Lo lắng (Ưu) & Suy nghĩ nhiều (Tư)

• Làm tổn thương tỳ, gây kém ăn, đầy bụng, suy nhược.

Buồn (Bi)

• Ảnh hưởng đến phế, gây khó thở, mệt mỏi.

Sợ hãi (Khủng) & Kinh sợ bất ngờ (Kinh)

• Làm tổn thương thận, gây tiểu nhiều, đau lưng, suy giảm trí nhớ.

Nội nhân là tác nhân gây bệnh rất phổ biến hiện nay vì nhịp sống hiện đại khiến nhiều người căng thẳng kéo dài, ít thời gian nghỉ ngơi và chăm sóc tinh thần.

Bất nội ngoại nhân – Các nguyên nhân khác

Nhóm nguyên nhân này bao gồm những yếu tố không thuộc ngoại tà hay thất tình:

Ăn uống không điều độ

• Ăn quá nhiều đồ lạnh làm tổn thương tỳ vị;
• Dùng nhiều rượu bia gây tích nhiệt, hại gan.

Lao động quá sức hoặc ít vận động

• Lao lực tổn thương khí huyết;
• Lười vận động gây khí trệ, huyết ứ.

Chấn thương, tai nạn

• Gây ứ máu, đau nhức kéo dài.

Parasites và dịch bệnh

• Đông y xem đây là “trùng độc” hoặc “dị khí”, xâm nhập khi vệ khí suy.

Những nguyên nhân này thường kết hợp với ngoại tà hoặc nội nhân làm bệnh trở nên phức tạp hơn.

Cách phòng tránh bệnh theo Y học cổ truyền

Đông y coi “phòng bệnh hơn chữa bệnh” là nguyên tắc hàng đầu. Dưới đây là những cách phòng tránh hiệu quả:

Điều hòa cảm xúc – Giữ tinh thần ổn định

• Tránh căng thẳng kéo dài;
• Giữ tâm lý bình ổn, luyện tập thiền, yoga, khí công.

Bảo vệ cơ thể trước tác động của thời tiết

• Giữ ấm khi trời lạnh, nhất là vùng cổ – lưng – chân;
• Khi trời nóng tránh phơi nắng lâu, tăng cường nước uống;
• Mùa ẩm ướt hạn chế ở nơi ẩm, chú ý vệ sinh môi trường sống.

Điều chỉnh chế độ ăn uống

• Ăn chín, uống sôi;
• Hạn chế đồ lạnh, cay nóng, rượu bia;
• Tăng cường thực phẩm thanh mát, giàu chất xơ.

Tăng cường luyện tập

• Đi bộ, khí công, thái cực quyền;
• Vận động 30 phút mỗi ngày giúp khí huyết lưu thông.

Giữ vệ sinh cá nhân và môi trường

• Rửa tay thường xuyên, tránh tiếp xúc nguồn bệnh;
• Phòng chống muỗi, côn trùng.

Nghỉ ngơi hợp lý

• Ngủ đủ giấc giúp tạng thận và tỳ vị phục hồi;
• Tránh thức khuya vì gây hao tổn chính khí.

Sử dụng thảo dược và trị liệu Đông y

• Dùng trà thảo mộc: gừng, cam thảo, hoa cúc…;
• Xoa bóp, bấm huyệt, châm cứu giúp khí huyết thông suốt.

Việc hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh theo Y học cổ truyền và cách phòng tránh hiệu quả giúp chúng ta chủ động bảo vệ sức khỏe, điều hòa cơ thể theo đúng quy luật tự nhiên. Bằng cách kiểm soát cảm xúc, duy trì chế độ sinh hoạt khoa học, bảo vệ cơ thể trước tác động của môi trường và áp dụng các biện pháp dưỡng sinh, mỗi người có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và sống khỏe mạnh hơn.

Bên cạnh đó, để hiểu sâu hơn về cơ chế phát bệnh, phương pháp phòng trị và ứng dụng trong thực tiễn, nhiều bạn trẻ hiện nay lựa chọn theo học ngành YHCT. Thông tin tuyển sinh Cao đẳng Y học cổ truyền hoặc Đại học tại các cơ sở đào tạo uy tín đang thu hút sự quan tâm của những người yêu thích y học phương Đông. Việc được trang bị kiến thức bài bản sẽ giúp người học không chỉ nâng cao hiểu biết về chăm sóc sức khỏe cho bản thân và gia đình mà còn mở ra cơ hội nghề nghiệp ổn định, bền vững trong lĩnh vực y học cổ truyền.